Sistemik aile terapisi bireylerin problemlerini onlar için önemli olan kişilerin ve sosyal ağların içerisinde değerlendirir. Sistemik psikoterapinin öncelikleri ise ; aile bireyleri arasındaki ilişkiler, ailedeki etkileşimlerin kalitesi, ailenin gelişimi ve fonksiyonlarıdır. Terapötik süreçte terapiye gelen danışanın hayatının bir bölümüyle çalışılır. Aslında bize gelmeden önce birçok şey yaşıyordur danışanlar fakat bize sadece belli bir temayla gelirler.
Hepimizin bir yaşam çizgisi vardır doğumdan ölüme kadar. Bu çizgiye bakacak olursak en önemlisi okula başlangıç bunun sonrasında ise mesleğe geçiş yer alır. Ve devam eden süreçte eş seçimi yer alır. Danışanlar danışmaya gelirken hem bu dönüm noktalarını sağlıklı şekilde atlatmak hem de bundan sonraki yaşamda benzer problemlerle karşılaşmamayı hedeflerler. Sistemik psikoterapide sürece başlarken geleceğe yönelik olumlu bakış açısı kazandırmanın yanı sıra bu problemin geçmişle bağlantısı da incelenir.
Sistemik Psikoterapi anlayışında; insanları değiştirmek mümkün değildir. Sistemik terapistin yapacağı danışana; geçmişte kendilerine yardımcı olan güç kaynaklarını bugünde kullanabilir mi buna yönelik farkındalığı arttırılmaya çalışılır. Değilse yaşamında henüz keşfetmediği güç kaynakları üzerinde çalışarak danışan cesaretlendirilir. Biz sistemik terapist olarak bu sürece sadece eşlik edebiliriz. Danışana bizim aracılığımızla kendisini keşfetmesine yardımcı oluruz. Sistemik tekniklerle kendini değiştirmesine ve geliştirmesine yardımcı olabiliriz. Danışanın değişip değişmemesi kendisine bağlıdır.
Sistemik Psikoterapi 3 süreçten oluşur:
- Danışanın gördüğü süreç
- Terapistin gördüğü süreç
- İkisinin de paylaştığı ortak süreç
Bu yaklaşım Virginia SATİR’in de dediği gibi “Ayrıntılarda boğulmamak için içeriği değil süreci takip etmek gerek ” düşüncesini hayata geçirmemizi kolaylaştırır.
Sistemik psikoterapi desteği alan danışan terapiye sosyal çevresiyle gelir. Ailesi, dostları bunun yanı sıra bilgileri, yaşantıları… Bize gelen danışan yanında getirdiği iletişim kalıplarıyla diyalog kurar. Bu nedenle psikolojik problemler çok yönlü oluştukları için tek asprin yeterli olmaz! Danışanın tanınmasının yanı sıra tüm aile kontekside (iletişim kalıpları, duygular, düşünceler, yaşantılar) sürece dahil edilir.
Sistemik psikoterapide her problemli davranışın bir anlamı vardır. Sistemik terapist olarak bizler neden bu kadar yaşantının içinden cımbızla bunları seçmiş ve terapi sürecine getirmiş buna cevap bulmaya çalışırız.
Problemin uzmanı danışandır. Sistemik psikoterapide çalışma biçimi diğer yaklaşımlardan farklıdır. Determinist (neden sonuca dayalı) değildir. Aksine karşılıklı etkileşim ile döngüsellik söz konusudur. Her danışanla birlikte yeni bir bakış açısı oluşur. Terapist kendi bakış açısını ve doğrusunu danışana dikte etmek yerine sistemik sorularla kendi iç dünyasında hareketlenme sağlar. Sistemik psikoterapinin illa ki danışanı mutlu göndermek gibi bir sorumluluğu yoktur. Fakat hayatında küçük bir kafa karışıklığı yaratarak terapiden ayrılabilmelidir. Burada kendini iyi de hissedebilir danışan kötü de.
Sistemik psikoterapinin yüzlerce tekniği vardır. Ayrı ayrı konularda ayrı ayrı danışanlara iyi gelebilir. Fakat tüm yöntem ve tekniklerin ortak bir özelliği vardır: somut ve nesnel bir şekilde terapi sürecini betimlerler ve danışanların kendi süreçlerine yönelik iç görülerini arttırırlar.
Sistemik psikoterapiyle danışanın yeni bir bakış açısına sahip olması önemsenir. Danışanın kendisini keşfetmesine yardımcı olmak hedeflenir ve kullanılan yöntem ve tekniklerle farkındalığını içselleştirmesine yardım edilir.
SİSTEMİK TERAPİ SÜRECİNDE ETKİLEŞİMSEL BECERİLER VE MÜDAHALELER
Etkileşimsel Beceriler:
Uzlaşma; Sorunları belirleme ve aileye hizmet eden uzlaşı ortamı yaratma konusunda aile üyelerine yardımcı olma
Aile yapısını değiştirme; Aile ilişkilerini yöneten kurallar ve rolleri tanımlama ve değiştirme
Katılım ; Her bir aile üyesiyle işleyen bir iletişim kurma
Döngüsel sorular sorma; Ailenin her üyesinin bakış açısını öğrenmeye çalışma
Etkileşim oluşturma; Psikolojik danışmada aile sistemlerine müdahale edilmesi psikolojik danışmana sistemi işleyişi içinde gözlemleme fırsatı verir ki bu ailenin bir aile üyesinin aile içi etkileşimler hakkında bilgi vermesini istemekten çok daha iyi bir alternatiftir. Bunu yapabilmek için. psikolojik danışman bazen etkileşim yaratmak durumunda kalabilir.
Koalisyonları tanıma ; Sistemin belli üyelerinin yine belli aile işlevlerini kontrol etmek veya kendilerini bunlardan korumak amacıyla bir araya gelmelerine izin veren aile koalisyonlarını gözlemleme. Bununla birlikte koalisyonlar genellikle aile sisteminin en üretken işlevlerine karşı hareket ederler.
Etkileşimsel Müdahaleler
Soyağacı (Genogram); Ailenin üç neslini göstermek amacıyla Murray Brown tarafından geliştirilen ve sistem üyelerini temsil eden grafik.
Aile heykeli; Aile üyelerinin ilişkileri, sınırları ve diğer aile dinamiklerini göstermek amacıyla birbirlerini fiziksel olarak (sahne üzerindeymiş gibi) düzenledikleri bir alıştırma.
Güçlendirme; ailenin duruma tepki vermesini sağlamak için ilişkiler içinde ve arasında duyguyu arttırmanın bir yolu.
Yüzleştirme; aile sistemini etkileyen, ancak sistem tarafından karşılıklı olarak inkar veya göz ardı edilen ayrıntılara, sorumluluklara veya eylemlere dikkat çekmeye çalışan bir alıştırma.
Aile sınırlarını yeniden yapılandırma; Danışanın, sistemin kendisini nasıl düzenlediğini yapılandırmak amacıyla ilişki düzenlemelerinin etkin bir biçimde koreografisini yapmasının yolu
Üçlemelerle başa çıkma; Sistemin bir ya da daha fazla üyesini yönlendirmek için koalisyonlar veya sistemi tanıma ve bunlarla yüzleşme.
Yeniden Biçimlendirme (Reframing) Bir durum, ilişki veya eylemi, aile üyelerinin onu görme şekline alternatif bir yöntemle sunan bilişsel bir müdahale.
Yönerge verme; Psikolojik danışmanın, psikolojik danışma haricinde özel bir durum meydana geldiğinde aile sistemi üyelerinin farklı bir şekilde davranması veya tepki vermesi için sunduğu bir talimat veya ödev.
Çelişki (Paradox) Danışan ailenin görüntüde aşılamayacak olan durumların ötesine geçmesini sağlayacak çelişen koşullar veya eylemlerin sunulması.
Belirti Reçetesi; Sistemin veya aile üyelerinin farklı bir işlev düzeyinde hareket etmesine yardımcı olmak veya bunu sağlamak amacıyla çelişen koşulların uygulanması
